8.10 π.μ. «Προσοχή! Ανάπαυση! Ατενώς! Ανάπαυση! Προσοχή! Ατενώς!» και το παράγγελμα επαναλαμβάνεται, ώσπου οι μικροί μαθητές και μαθήτριες να συμμορφωθούν. Ύστερα προσευχή, ακολουθούν συστάσεις και υποδείξεις για το διάλειμμα ή για άλλα θέματα, κυρίως πειθαρχίας…
Μετά μάθημα στην τάξη. Κουδούνι και τα παιδιά πετάγονται βολίδα, ιδίως το μεσημέρι, ενώ κάποιοι που φορούν ρολόι, ενημερώνουν κάθε τόσο και τους υπόλοιπους , για το πόση ώρα απομένει ως το χτύπημα του κουδουνιού.
Περιμένουν πώς και πώς τις διακοπές, τις αργίες, τις απεργίες και γενικά κάθε ευκαιρία για να χάσουν μάθημα. Δυσανασχετούν με τις εργασίες που έχουν για το σπίτι, εξακολουθούν να έχουν άγχος για τη βαθμολογία και την επίδοση.
Όπως δείχνουν τα πράγματα, το σχολείο της χαράς και της ελευθερίας, που διακηρύσσουν τα κείμενα και οι υποδείξεις της σύγχρονης Παιδαγωγικής, δεν προκαλεί τόσο μεγάλη χαρά και αίσθηση άνεσης κι ελευθερίας, ώστε τα παιδιά να περνούν το χρόνο τους μέσα σ’ αυτό με τη θέλησή τους. Δυστυχώς, στις αρχές του 21ου αι. και με όλες τις προοδευτικές τάσεις στις επιστήμες της Αγωγής, αλλά και στην κοινωνία γενικότερα, το νεοελληνικό σχολείο, δεν έχει καταφέρει να ξεφύγει, σε αρκετά σημεία, από το σχολείο των περασμένων δεκαετιών.
Σε εποχή άνθησης των δημοκρατικών αξιών κι ενώ συζητάμε για δημοκρατική αγωγή, παρατηρούμε συμπεριφορές ακόμα αυταρχικές, που κάθε άλλο παρά σεβασμό του μαθητή υπονοούν. Ο δάσκαλος εξακολουθεί να είναι αυτός που αποφασίζει για τα περισσότερα θέματα που αφορούν την τάξη κι ελάχιστες έως καθόλου οι πρωτοβουλίες των μαθητών και η συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων, σχετικά με τη μάθηση και τη σχολική ζωή τους γενικότερα.
Μιλάμε για ολόπλευρη, ψυχοσωματική, διανοητική ανάπτυξη του παιδιού κι όμως το σχολείο μας εξακολουθεί να είναι, κατά κύριο λόγο νοησιαρχικό. Καλλιεργούμε σε πολύ μεγάλο βαθμό τη διανοητική ικανότητα , ουσιαστικά τη θεωρούμε ως το βασικό δείκτη ανάπτυξης, αλλά και αξιολόγησης. Ο ελάχιστος χρόνος που διατίθεται για σωματική κίνηση και καλλιτεχνικές δραστηριότητες, ασφαλώς δεν επαρκεί για να υποστηρίξει την ολόπλευρη ανάπτυξη που επιθυμούμε.
Τα βιβλία άλλαξαν, προσεγγίζοντας περισσότερο τη σύγχρονη πραγματικότητα, πόσο άλλαξε όμως κι ο τρόπος που εμείς οι εκπαιδευτικοί προσεγγίζουμε τον τρόπο εργασίας και τις διαδικασίες μάθησης; Μήπως τρέχουμε ακόμα πίσω από την ύλη που πρέπει να προλάβουμε, ενώ μας προσφέρεται η δυνατότητα να αφήσουμε κάποιο μέρος απ’ αυτήν;
Μήπως χρειάζεται να δούμε ξανά από την αρχή και σφαιρικά το όλο θέμα της παιδείας, της αγωγής; Μιλάμε διαρκώς για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων και εστιάζουμε σ’ αυτό, παραβλέποντας τη συνολικότερη διαμόρφωση της προσωπικότητας του νέου ατόμου, τον προσανατολισμό του μέσα στην κοινωνία και την προοπτική του στο μέλλον.
Τα δυσάρεστα γεγονότα στο χώρο της εκπαιδευτικής κοινότητας, που παρατηρήσαμε το τελευταίο διάστημα, αποτελούν άλλο ένα δείκτη, που φανερώνει πως κάτι δεν πάει καλά, ή μάλλον πολλά δεν πάνε καλά. Το σχολείο μας κουράζει, μας εξουθενώνει, μαθητές και δασκάλους. Τα νεαρά άτομα δεν μπορούν να βρουν νόημα στις παρούσες εκπαιδευτικές διαδικασίες. Ένα σχολείο που τα προετοιμάζει για την αγορά εργασίας κυρίως, για το μέλλον, αδιαφορώντας για το παρόν που είναι η ίδια τους η ζωή. Αυτή την παιδική και νεανική ζωή, που θέλουν και δικαιούνται να τη ζήσουν χαρούμενα και δημιουργικά. Αντί γι’ αυτό τρέχουν από το σχολείο στα κάθε είδους φροντιστήρια, με σκοπό να φορτωθούν όσο το δυνατό περισσότερες γνώσεις. Παραμελώντας συνήθως τις φυσικές τους κλίσεις, ανάγκες και ενδιαφέροντα. Πώς θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε παιδοκεντρικό ένα τέτοιο εκπαιδευτικό πλαίσιο;
Ο εκπαιδευτικός που καλείται να υλοποιήσει τις νέες ιδέες, πόσο έτοιμος είναι για κάτι τέτοιο, αλλά και πόση διάθεση έχει μέσα σε ένα σχολείο που του θυμίζει τα δικά του παιδικά χρόνια. Βέβαια είναι δική μας ευθύνη να βρούμε τρόπους για να μετασχηματίσουμε τη σχολική καθημερινότητα. Για να επιτευχθεί όμως κάτι τέτοιο, είναι απαραίτητη η ουσιαστική παιδαγωγική αυτονομία. Να μπορεί ο δάσκαλος να λειτουργήσει ως επιστήμονας και δημιουργός, που διαμορφώνει την εκπαιδευτική πράξη κι όχι απλώς σαν όργανο που υπηρετεί συγκεκριμένη εκπαιδευτική πολιτική. Εμπιστευόμαστε τους γιατρούς, κάνουμε ότι μας λένε, όμως δεν εμπιστευόμαστε το δάσκαλο, που μονίμως είναι εκτεθειμένος στα πυρά της κοινωνίας.
Ακόμα και ένα χρονικό περιθώριο μέσα στη σχολική καθημερινότητα που υποτίθεται πως μπορούμε να το αξιοποιήσουμε πιο ελεύθερα και δημιουργικά (η ευέλικτη ζώνη) βρίσκεται ασφυκτικά κλεισμένο στην πίεση της ύλης, χωρίς επιπλέον χρηματοδότηση (οπότε ανοίγει το παράθυρο για χορηγούς) κι τελικά καταλήγει δυστυχώς ως ώρα για συμπλήρωσης ωρών από τα μαθηματικά. Λειτουργεί έτσι ως το ελευθεριακό και δημοκρατικό άλλοθι του εντατικοποιημένου και φτωχού σχολείου. Ταυτόχρονα ούτε κι εκεί υπάρχει ουσιαστική ελευθερία αφού στήνεις αυστηρό τριμηνιαίο προγραμματισμό για την ελεύθερη ώρα!
Υπάρχουν οι δυνατότητες για πραγματικό εκσυγχρονισμό του ελληνικού σχολείου. Απαιτείται να τολμήσουμε να πειραματιστούμε. Να βγούμε από το ρόλο του δασκάλου και να γίνουμε πραγματικά συνερευνητές με τους μαθητές μας, να ανακαλύψουμε ξανά τη χαρά της μάθησης και της δημιουργίας. Η μεγαλύτερη επιτυχία θα είναι να αποκτήσουν και να διατηρήσουν σ’ όλη τη ζωή τους αυτή τη χαρά. Γιατί η μάθηση είναι ταξίδι κι όχι αγγαρεία, το ταξίδι του ανθρώπου προς το καινούριο και το άγνωστο.
ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ εκπαιδευτικών ΠΕ Ροδόπης 